Các em đã bao giờ đọc một tác phẩm văn học và cảm thấy như nó đang phản ánh chính những bất công, xấu xa trong xã hội mà chúng ta đang sống? Đó chính là lúc các em tiếp xúc với chủ nghĩa hiện thực phê phán, một trường phái văn học đầy tính đấu tranh và thức tỉnh. Vậy chủ nghĩa hiện thực phê phán trong văn học là gì? Hãy cùng cô tìm hiểu nhé!
Chủ nghĩa hiện thực phê phán là gì?
Chủ nghĩa hiện thực phê phán, hay còn được gọi là chủ nghĩa hiện thực xã hội, là một trường phái văn học ra đời vào thế kỷ 19 ở châu Âu và nhanh chóng lan rộng ra toàn thế giới. Thay vì lãng mạn hóa hiện thực, chủ nghĩa hiện thực phê phán tập trung vào việc phản ánh chân thực những vấn đề gai góc, bất công của xã hội đương thời.
Các tác phẩm hiện thực phê phán thường khai thác những chủ đề như:
- Sự bất bình đẳng xã hội: Nghèo đói, phân biệt giàu nghèo, bất công xã hội là những đề tài quen thuộc trong văn học hiện thực phê phán. Các nhà văn sử dụng ngòi bút của mình để lên án sự bất công và kêu gọi sự thay đổi.
- Thực trạng đời sống của người lao động: Cuộc sống cơ cực, bị áp bức, bóc lột của người lao động dưới ách thống trị của giai cấp tư sản được phơi bày một cách trần trụi.
- Chế độ chính trị mục nát: Chủ nghĩa hiện thực phê phán không ngần ngại chỉ trích sự thối nát, bất công của bộ máy chính trị đương thời.
Đặc điểm nổi bật của chủ nghĩa hiện thực phê phán
Vậy làm thế nào để nhận biết một tác phẩm thuộc trường phái hiện thực phê phán? Dưới đây là một số đặc điểm nổi bật:
- Tính hiện thực: Các nhà văn hiện thực phê phán luôn bám sát hiện thực khách quan, phản ánh trung thực những vấn đề tồn tại trong xã hội.
- Tính phê phán: Không chỉ dừng lại ở việc miêu tả, chủ nghĩa hiện thực phê phán còn đi sâu vào phân tích, phê phán những bất cập, hạn chế của xã hội.
- Tính nhân đạo: Đằng sau những lời phê phán là lòng yêu thương con người sâu sắc. Các nhà văn hiện thực phê phán luôn hướng đến một xã hội tốt đẹp hơn, công bằng hơn cho tất cả mọi người.
- Ngôn ngữ giản dị, gần gũi: Văn học hiện thực phê phán sử dụng ngôn ngữ đời thường, dễ hiểu để đến gần hơn với đại chúng.
Những đại diện tiêu biểu của chủ nghĩa hiện thực phê phán trên thế giới
Chủ nghĩa hiện thực phê phán đã sản sinh ra những tác phẩm văn học kinh điển, có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến nhiều thế hệ độc giả. Một số đại diện tiêu biểu của chủ nghĩa hiện thực phê phán trên thế giới có thể kể đến như:
- Nhà văn Honoré de Balzac (Pháp) với bộ tiểu thuyết đồ sộ Tấn trò đời phơi bày toàn cảnh xã hội Pháp thế kỷ 19.
- Nhà văn Charles Dickens (Anh) với các tác phẩm Oliver Twist, David Copperfield,… lên án sự bất công xã hội và bênh vực cho những người nghèo khổ.
- Nhà văn Lev Tolstoy (Nga) với tiểu thuyết Chiến tranh và hòa bình, Anna Karenina,… khắc họa bức tranh toàn cảnh xã hội Nga với những mâu thuẫn gay gắt.
Chủ nghĩa hiện thực phê phán trong văn học Việt Nam
Chủ nghĩa hiện thực phê phán du nhập vào Việt Nam vào đầu thế kỷ 20 và nhanh chóng trở thành một khuynh hướng văn học chủ đạo. Các nhà văn hiện thực phê phán Việt Nam đã kế thừa và phát huy một cách xuất sắc tinh thần của chủ nghĩa hiện thực phê phán thế giới, đồng thời mang đậm dấu ấn văn hóa, bản sắc dân tộc.
Một số tác phẩm và tác giả tiêu biểu của chủ nghĩa hiện thực phê phán trong văn học Việt Nam:
- Nhà văn Ngô Tất Tố với tác phẩm Tắt đèn phản ánh chân thực số phận người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.
- Nhà văn Nam Cao với các tác phẩm Chí Phèo, Lão Hạc, Đời thừa,… khắc họa bi kịch của người nông dân cùng tầng lớp trí thức tiểu tư sản trong xã hội Việt Nam.
- Nhà văn Vũ Trọng Phụng với Số đỏ, Giông tố… phơi bày cuộc sống sa đọa của tầng lớp thượng lưu thành thị những năm 1930 – 1945.
Kết luận
Chủ nghĩa hiện thực phê phán là một trường phái văn học có ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Thông qua việc phản ánh trung thực hiện thực xã hội, văn học hiện thực phê phán thức tỉnh con người, kêu gọi sự thay đổi và hướng đến một xã hội tốt đẹp hơn. Các em có ấn tượng với tác phẩm hiện thực phê phán nào? Hãy chia sẻ suy nghĩ của mình ở phần bình luận bên dưới nhé! Đừng quên theo dõi website để cập nhật thêm nhiều kiến thức văn học bổ ích khác.