Chắc hẳn trong quá trình học tập môn Ngữ văn, các em học sinh đều đã từng nghe qua và thực hiện việc phân tích tác phẩm văn học. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm rõ phương pháp phân tích một cách khoa học và hiệu quả. Vậy làm thế nào để phân tích một tác phẩm văn học một cách đầy đủ và chính xác nhất? Bài viết dưới đây sẽ giúp các em giải đáp câu hỏi này.
Tìm Hiểu Hoàn Cảnh Sáng Tác
Các em thân mến! Trước khi đi vào phân tích một tác phẩm văn học, việc đầu tiên chúng ta cần làm là tìm hiểu hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm đó.
Bởi vì tác phẩm văn học chính là đứa con tinh thần của nhà văn, nhà thơ, mang đậm dấu ấn của hoàn cảnh lịch sử, xã hội lúc bấy giờ. Hiểu được bối cảnh ra đời của tác phẩm, chúng ta sẽ dễ dàng nắm bắt được ý nghĩa và thông điệp mà nhà văn muốn gửi gắm.
Ví dụ, khi học tác phẩm “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố, chúng ta cần tìm hiểu về xã hội Việt Nam những năm đầu thế kỷ XX, dưới ách thống trị của chế độ thực dân phong kiến, người nông dân sống trong cảnh lầm than, cơ cực. Từ đó, ta càng thấu hiểu hơn số phận bi kịch của chị Dậu cũng như bao người nông dân nghèo khổ khác.
Xác Định Thể Loại và Phong Cách Tác Giả
Mỗi tác phẩm văn học đều thuộc một thể loại nhất định. Xác định thể loại giúp chúng ta nắm được những đặc trưng cơ bản về hình thức và nội dung của tác phẩm.
Phong cách tác giả cũng là yếu tố quan trọng không kém. Mỗi nhà văn, nhà thơ đều có một phong cách sáng tác riêng, thể hiện cá tính và thế giới quan của họ.
Ví dụ, khi phân tích một bài thơ, ta cần xác định đó là thể thơ gì (lục bát, thất ngôn, tự do…), từ đó phân tích đặc điểm vần, nhịp, ngôn ngữ… Đồng thời, ta cũng cần tìm hiểu phong cách thơ của tác giả (lãng mạn, hiện thực, cách mạng…). Chẳng hạn, Xuân Diệu là nhà thơ của tình yêu và tuổi trẻ, thơ ông nồng nàn, tha thiết; còn Hồ Chí Minh – vị lãnh tụ kính yêu – lại có phong cách thơ giản dị, gần gũi nhưng vô cùng sâu sắc.
Phân Tích Các Yếu Tố Nội Dung và Nghệ Thuật
Phân tích tác phẩm văn học là phân tích những yếu tố nội dung và nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm.
Nội Dung
- Tìm hiểu về chủ đề: Chủ đề là vấn đề chính mà tác giả muốn đề cập trong tác phẩm.
- Phân tích hệ thống nhân vật: Nhân vật chính, nhân vật phụ, mối quan hệ giữa các nhân vật…
- Phân tích bố cục: Cách sắp xếp các tình tiết, sự kiện trong tác phẩm.
- Tìm hiểu ý nghĩa của tác phẩm: Ý nghĩa lịch sử, ý nghĩa xã hội, ý nghĩa nhân văn…
Nghệ Thuật
- Ngôn ngữ: Phong cách ngôn ngữ, từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ…
- Giọng điệu: Giọng điệu trữ tình, giọng điệu châm biếm, giọng điệu hùng tráng…
- Kết cấu: Cách xây dựng cốt truyện, kết cấu hồi hồi, kết cấu kịch…
- Các biện pháp nghệ thuật: So sánh, ẩn dụ, nhân hóa, đối lập, tăng cấp…
Ví dụ, khi phân tích hình tượng người lính trong thơ Tố Hữu, chúng ta cần phân tích vẻ đẹp của họ qua các khía cạnh: lý tưởng, tinh thần chiến đấu, tình đồng chí, tình cảm gia đình… được thể hiện qua ngôn ngữ thơ giản dị, giàu hình ảnh, giọng thơ tha thiết, hào hùng.
Đánh Giá Giá Trị Của Tác Phẩm
Sau khi đã phân tích các yếu tố nội dung và nghệ thuật, chúng ta cần đánh giá giá trị của tác phẩm:
- Giá trị nội dung: Tác phẩm mang đến cho người đọc những bài học gì? Thông điệp của tác giả là gì?
- Giá trị nghệ thuật: Tác phẩm có những sáng tạo nghệ thuật gì? Phong cách nghệ thuật của tác giả có gì độc đáo?
- Ảnh hưởng của tác phẩm: Tác phẩm có ý nghĩa như thế nào đối với bạn đọc? Đối với nền văn học?
Ví dụ, chúng ta có thể khẳng định: Truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng là tác phẩm giàu giá trị nhân văn, thể hiện tình cha con sâu nặng, thiêng liêng trong hoàn cảnh chiến tranh. Tác phẩm đã góp phần làm phong phú thêm cho nền văn học Việt Nam.
Lời kết: Trên đây là những chia sẻ về cách phân tích một tác phẩm văn học. Hy vọng bài viết sẽ giúp các em có thêm kiến thức bổ ích để tự tin hơn trong việc học tập môn Ngữ văn. Các em còn thắc mắc gì, hãy để lại bình luận bên dưới để chúng ta cùng thảo luận nhé! Đừng quên chia sẻ bài viết này đến với bạn bè và người thân của mình. Chúc các em học tốt!