Chắc hẳn khi học văn, các em đã từng nghe qua cụm từ “bối cảnh” rất nhiều lần. Vậy bối cảnh trong văn học là gì? Bối cảnh có vai trò như thế nào trong một tác phẩm văn học? Hôm nay, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu về yếu tố quan trọng và thú vị này nhé!
Bối Cảnh Là Gì? Khái Niệm Về Bối Cảnh Trong Văn Học
Trong văn học, bối cảnh là toàn bộ không gian và thời gian mà câu chuyện diễn ra. Nói một cách dễ hiểu, bối cảnh chính là “sân khấu” cho mọi hoạt động của câu chuyện. Nó bao gồm khung cảnh tự nhiên, xã hội, lịch sử… nơi nhân vật sinh sống và hành động.
Phân Loại Bối Cảnh Trong Tác Phẩm Văn Học
Tùy vào cách nhìn nhận và phân tích, chúng ta có thể chia bối cảnh thành nhiều loại khác nhau. Tuy nhiên, nhìn chung, bối cảnh trong văn học thường được chia thành ba loại chính: bối cảnh không gian, bối cảnh thời gian và bối cảnh xã hội.
Bối Cảnh Không Gian
Bối cảnh không gian là địa điểm cụ thể nơi diễn ra câu chuyện. Đó có thể là một ngôi làng nhỏ yên bình, một thành phố nhộn nhịp, một chiến trường khói lửa hay thậm chí là một thế giới giả tưởng xa xôi nào đó.
Ví dụ:
- Bối cảnh không gian trong truyện ngắn “Làng” của Kim Lân: Ngôi làng Bắc Bộ trong những ngày đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp.
- Bối cảnh không gian trong tiểu thuyết “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố: Nông thôn Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám, nơi bần cùng và áp bức ngự trị.
Bối Cảnh Thời Gian
Bối cảnh thời gian là thời điểm diễn ra câu chuyện. Đó có thể là một thời điểm cụ thể trong lịch sử (ví dụ: năm 1945, thế kỷ 18…), một khoảng thời gian nhất định (ví dụ: thời kỳ chiến tranh, thời kỳ đổi mới…), hoặc thậm chí là một thời điểm không xác định trong quá khứ, hiện tại hay tương lai.
Ví dụ:
- Bối cảnh thời gian trong truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng: Thời kỳ chiến tranh chống Mỹ, với những cuộc chia ly và mất mát.
- Bối cảnh thời gian trong thơ Tố Hữu: Thường gắn liền với các sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước.
Bối Cảnh Xã Hội
Bối cảnh xã hội là môi trường xã hội bao quanh câu chuyện. Nó bao gồm các yếu tố như:
- Tình hình chính trị: Chế độ phong kiến, xã hội tư bản, xã hội chủ nghĩa…
- Điều kiện kinh tế: Nông nghiệp lạc hậu, công nghiệp phát triển…
- Phong tục tập quán: Truyền thống gia đình, lễ nghi, tín ngưỡng…
- Quan niệm đạo đức: Luân thường đạo lý, tư tưởng tiến bộ…
Ví dụ:
- Bối cảnh xã hội trong tiểu thuyết “Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng: Xã hội Việt Nam thời kỳ giao thời, với sự xâm nhập của văn hóa phương Tây và sự tha hóa của một bộ phận tầng lớp tư sản.
- Bối cảnh xã hội trong thơ Xuân Diệu: Nền văn hóa lãng mạn Tây Âu du nhập vào Việt Nam những năm đầu thế kỷ 20.
Vai Trò Của Bối Cảnh Trong Tác Phẩm Văn Học
Bối cảnh không chỉ là “phông nền” cho câu chuyện mà còn có vai trò vô cùng quan trọng trong việc:
- Làm nổi bật tính cách nhân vật: Bối cảnh có thể tác động đến suy nghĩ, hành động và số phận của nhân vật.
- Thể hiện chủ đề tác phẩm: Thông qua bối cảnh, tác giả gửi gắm thông điệp, quan điểm của mình về con người và cuộc sống.
- Tạo nên không khí, màu sắc riêng cho tác phẩm: Bối cảnh góp phần tạo nên sự hấp dẫn, lôi cuốn cho tác phẩm.
Ví dụ:
- Bối cảnh làng quê Việt Nam trong thơ Nguyễn Khuyến góp phần thể hiện nỗi lòng của một thi nhân yêu nước, thương dân.
- Bối cảnh chiến tranh ác liệt trong “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê làm nổi bật tinh thần dũng cảm, lạc quan của những nữ thanh niên xung phong.
Kết Luận
Bối cảnh là một yếu tố không thể thiếu trong bất kỳ tác phẩm văn học nào. Hiểu rõ về bối cảnh giúp chúng ta cảm nhận sâu sắc hơn về ý nghĩa và giá trị của tác phẩm.
Các em có thắc mắc gì về bối cảnh trong văn học không? Hãy để lại bình luận phía dưới nhé!